Μέσα στο καλοκαίρι μας ήρθε η πολύ ευχάριστη είδηση για την οριστική πλέον σωτηρία του ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου στα Αλάτσατα της Ερυθραίας. Η γνωστή σε πάρα πολλούς Νεοερυθραιώτες Αλατσατιανή Παναγιά, η μητρόπολη των Αλατσάτων, ανακηρύχθηκε επισήμως ως ιστορικό μνημείο της Τουρκίας, έπαψε να λειτουργεί σαν τζαμί και επισκευάζεται με ταχείς ρυθμούς, αποκαλύπτοντας τα κρυμμένα μυστικά της.
Η εκκλησιά αυτή ήταν η πρώτη από τις τρεις μεγάλες εκκλησιές των Αλατσάτων. Χτίστηκε στη σημερινή της μορφή το 1833, με ντόπια λευκή πέτρα, μετά την πυρπόληση του προηγούμενου μικρού ναού το 1821, ως αντίποινα για την επανάσταση των Ελλήνων. Πρόκειται για μια πολύ χαρακτηριστική εκκλησιά της ύστερης Τουρκοκρατίας, σημαντικό έργο του περίφημου Σμυρνιοτηνιακού μάστορα Στράτου Καλονάρη, ο οποίος εργάστηκε μαζί με το γιο του Μανόλη στις Κυκλάδες και στην περιοχή της Σμύρνης, χτίζοντας πολλούς ναούς (Παναγία της Τήνου, Βαγγελίστρα του Τσεσμέ, Παναγιά της Κάτω Παναγιάς, Παναγιά Βουρλιώτισσα κλπ.).
Έχει το σχέδιο τρίκλιτης βασιλικής μεγάλων διαστάσεων, με υπερυψωμένο το κεντρικό τμήμα της στέγης και πολλά παράθυρα. Δυο σειρές από έξι μαρμάρινες μονοκόμματες κολόνες χωρίζουν το ναό σε τρία κλίτη. Το κεντρικό είναι διπλάσιο σχεδόν από τα άλλα. Στα δυτικά, τρεις μεγάλες θύρες (μία σε κάθε κλίτος) οδηγούν στον κυρίως ναό. Περιβάλλεται από ένα περίστωο με γυναικωνίτη που στηρίζουν εξωτερικά 10 μαρμάρινες κολόνες. Από την κτιτορική επιγραφή του ναού, που αποκαλύφθηκε ακέραιη στη θέση της, πάνω από την κεντρική θύρα, πριν από μερικά χρόνια, μαθαίνουμε ότι ο ναός χτίστηκε μέσα σε ένα χρόνο, το 1833, υπό την επιτροπεία των χατζη-Τζανή Ντιλμπόη, χατζη-Δημήτρη Σπανούδη και χατζη-Δημήτρη Μιχαήλου. Ο ‘’κοινός’’ λαός των Αλατσάτων έβαλε τους κόπους και τις δαπάνες για την ανέγερση, ενώ ο ‘’θεοφιλέστατος’’ επίσκοπος Κρήνης Μακάριος έδωσε μονάχα τις ευχές του. Το σουλτανικό φιρμάνι της ανέγερσης επέτυχε ο Τσεσμελής καπτάν-Νικολής Λιας (ή Ηλιάδης ή Τουρκολιάς), που είχε καλές σχέσεις με υψηλόβαθμους Τούρκους αξιωματούχους.
Ωραίες αλατσατιανές παραδόσεις σχετικές με το κτίσιμο του ναού διασώθηκαν μέχρι σήμερα από γριές Αλατσατιανές της Νέας Ερυθραίας. Τις κολόνες του ναού, λέει η Ευανθία Τζανή, τις ηύρανε στον πάτο της θάλασσας, πολύ μακριά από τα Αλάτσατα, κοντά στα Ντεμερτζιλιά, και τις έβγαλαν νησιώτες βουτηχτάδες. Ήταν πανάλαφρες σαν μπαμπάκι, γιατί βοηθούσε η Παναγιά στην ανέλκυση και τη μεταφορά τους. Επίσης άλλα μάρμαρα έφεραν από τις αρχαιότητες του Λυθριού και τα μουλάρια, λέει, πήγαιναν μοναχά τους στον τόπο για το φόρτωμα, χωρίς ν’ αγκομαχούνε με το βαρύτατο φορτίο τους. Η ίδια περιέγραφε με θαυμαστό τρόπο πώς ο Τουρκολιάς έκοψε τα κοντά σκοινιά με τη σουλτανική βούλα, που του είχαν δώσει ως δείγμα των διαστάσεων του ναού, και τα μάτισε με άλλα μακρύτερα σκοινιά, χωρίς να επηρεάσει τις σουλτανικές σφραγίδες. Έτσι μεγάλωσε κατά πολύ τις διαστάσεις του ναού. «Αλάκερο φέσι γιομάτο χρουσές λίρες και μαλαματικά» έστειλαν οι Αλατσατιανοί στην Ιταλία, για να τα χύσουν οι μαστόροι μέσα στο μέταλλο της καμπάνας που παρήγγειλαν για την Παναγιά, για να ‘ναι γλυκόλαλη και ν’ ακούγεται ίσαμε την Αγριλιά, το Ρεΐσντερέ και τα Λίτζια κι ακόμα μακρύτερα, σαν χτυπά, μου ‘χε πει πολλές
Το έξοχο κι εντυπωσιακό τέμπλο του ναού, από τα ωραιότερα στο είδος του, σε ρυθμό νεοκλασικό, φιλοτεχνήθηκε σε τηνιακό μάρμαρο το 1873-74, από τον Τηνιακό μαρμαρά Ιωάννη Χαλαπά, πατέρα του περίφημου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά και στοίχισε 750 χρυσές λίρες. Οι Χαλεπάδες με το συνεργείο τους είχαν δουλέψει σε πολλές εκκλησίες τις Ερυθραίας και της Ιωνίας, μα δυστυχώς το μόνο άρτια σωζόμενο έργο τους στη Μικρασία είναι το τέμπλο της Αλατσατιανής Παναγιάς.
Ο ναός κατέστη το εκκλησιαστικό, κοινοτικό και εθνικό κέντρο της ερυθραιώτικης πόλης. Στο πανηγύρι της Μεσοσπορίτισσας (21 Νοεμβρίου) έσπευδαν χιλιάδες προσκυνητές από ολόκληρη την Ερυθραία, τη Χίο και από τα χωριά της Σμύρνης ακόμη.
Αναδημοσίευση από www.sepik.net/nea (Aλάτσατα, Θοδωρής Κοντάρας)
|
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
του Ν. Χ. Βικέτου, Εκπαιδευτικού, Γενικού Γραμματέα Ενώσεως Σμυρναίων / ιστοσελίδα ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΗΣ
Ανήμερα της Παναγίας (15/8), την οποία ιδιαιτέρως τιμούσε, μετέστη προς τον Ουρανό ο μικρασιατικής καταγωγής Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κυρός ΄Ανθιμος, ενώ νοσηλευόταν με σοβαρά προβλήματα υγείας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου. Ο αοίδιμος ΄Ανθιμος (κατά κόσμον Γεώργιος Συριανός), Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, υπέρτιμος και έξαρχος ΄Ανω Κρήτης και Πελάγους Κρητικού, όπως ήταν ο πλήρης εκκλησιαστικός του τίτλος, γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου 1953 στους Αστρακούς Πεδιάδος Ηρακλείου. Αποφοίτησε από τη Θεολογική και τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στη Γενεύη και το Παρίσι. Στις 2 Απριλίου 1977 εκάρη μοναχός στην Ι. Μονή Αγκαράθου. Διάκονος χειροτονήθηκε στις 18 Αυγούστου 1977 και πρεσβύτερος στις 8 Ιανουαρίου 1978. Υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας στην Ι. Αρχιεπισκοπή Κρήτης (1977-1983) και στην Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου (1983-1996). Διετέλεσε ηγούμενος της Ι. Μονής Ατάλης – Μπαλή και Γραμματέας της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης. Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου εξελέγη στις 24 Οκτωβρίου 1996. Διετέλεσε γεν. γραμματέας του Φοιτητικού Θεολογικού Συνδέσμου Αθηνών (1975-1976), πρόεδρος του Συλλόγου Ρεθυμνίων Μικρασιατών (1990-1996) και μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Κρητών Θεολόγων (1995-1996). Συνέγραψε και δημοσίευσε πλήθος άρθρων και μελετών. Το σεπτό σκήνωμα του Ιεράρχη μεταφέρθηκε στο Μητροπολιτικό Ναό του Ρεθύμνου το μεσημέρι της Δευτέρας (16/8) και εξετέθη σε λαϊκό προσκύνημα. H εξόδιος ακολουθία τελέστηκε την Τρίτη, στις 11 π.μ., και παρά την υψηλή θερμοκρασία που επικρατούσε, πολλοί ήταν εκείνοι που έσπευσαν να κατευοδώσουν τον ΄Ανθιμο στο τελευταίο του ταξίδι. Επικήδειους λόγους εκφώνησαν ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη, Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. ΄Ανθιμος, ο εκπρόσωπος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Επίσκοπος Νειλουπόλεως κ. Γεννάδιος, ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος, ο Νομάρχης Ρεθύμνης κ. Γιώργος Παπαδάκης και ο Δήμαρχος της πόλης κ. Γιώργος Μαρινάκης. Η σορός του αοίδιμου Μητροπολίτη ΄Ανθιμου ενταφιάστηκε στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Αγίου Κωνσταντίνου στο Κοιμητήριο Ρεθύμνου. Θλίψη στους Μικρασιάτες της Κρήτης Ο μακαριστός Μητροπολίτης Ρεθύμνης κυρός ΄Ανθιμος, Αλατσατιανός την καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του, έφυγε από τον κόσμο μας έχοντας κερδίσει την αγάπη, την αναγνώριση και την ευγνωμοσύνη των Μικρασιατών της Κρήτης για ό,τι έπραξε είτε ως πρεσβύτερος – αρχιμανδρίτης είτε ως επίσκοπος για να κρατηθεί ζωντανή η πνευματική κληρονομιά των πατρίδων της «καθ’ ημάς Ανατολής». Συντετριμμένος για το θάνατο του Ιεράρχη, ο σημερινός πρόεδρος του Συλλόγου Ρεθυμνίων Μικρασιατών κ. Παρασκευάς Συριανόγλου, μας μίλησε για την προσφορά του μακαριστού ΄Ανθιμου στο Σύλλογο: «Επί έξι ολόκληρα χρόνια εργάστηκε με ζήλο και αυταπάρνηση για να υπηρετήσει τους σκοπούς του σωματείου μας. ΄Εβαλε στόχους, χάραξε πορεία, συνήγειρε συνειδήσεις, πρωτοστάτησε στον αγώνα για την απόκτηση ιδιόκτητης στέγης του Συλλόγου. ΄Ο,τι έγινε τότε οφείλεται στη δική του προσωπικότητα και καθοδήγηση». Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση της πρώτης προέδρου του Συλλόγου Ρεθυμνίων Μικρασιατών κ. Εύας Λαδιά: «Η Εκκλησία της Κρήτης πενθεί τον μακαριστό Επίσκοπο, που έδωσε πνοή αναγέννησης στα ερειπωμένα εκκλησιαστικά μνημεία του Ρεθύμνου, βήμα διαλόγου στους νέους, παρηγοριά στους δυστυχείς, ελπίδα στους απελπισμένους. Και ο Μικρασιατικός κόσμος τον γνήσιο εκπρόσωπο των παραδόσεών του και το συνεχιστή της προσπάθειας να μεταλαμπαδεύεται, στους νεότερους, η μνήμη των αλησμόνητων πατρίδων». Η κ. Μαρία Μαθιουδάκη – Δραγασάκη, πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Ιεράπετρας μας είπε: «Η απώλεια του Μητροπολίτη ΄Ανθιμου μας πόνεσε βαθύτατα. Εμείς οι απόγονοι των Μικρασιατών της Κρήτης βλέπαμε στο πρόσωπό του όχι μόνο τον άξιο Ιεράρχη, τον συνεχιστή της παράδοσης του μικρασιατικού Κλήρου, αλλά και τον με πάθος υποστηρικτή κάθε προσπάθειας προβολής του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Η καθοδήγηση και η στήριξή του ήταν πλούσια και καθοριστική στο ξεκίνημα του συλλόγου μας. Του οφείλουμε πολλά». Από την πλευρά του Συλλόγου Αλατσατιανών Νομού Ηρακλείου, ο αντιπρόεδρος κ. Αχιλλέας Γκούφας μας δήλωσε: «Ο Σύλλογος μας εκφράζει την οδύνη του για την απώλεια του Αλατσατιανής καταγωγής αοιδίμου Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κυρού Ανθίμου, ενεργού μέλους του σωματείου μας, μέχρι τις τελευταίες βασανιστικές μέρες της ζωής του. Θυμόμαστε πάντα με συγκίνηση το πρώτο μετά το ’22 τρισάγιο, που τέλεσε στο πατρογονικό νεκροταφείο των Αλατσάτων και τις προσωπικές του φροντίδες για το ολοκέντητο βελούδινο λάβαρο με τα Εισόδια της Θεοτόκου, το δώρο του προς το Σύλλογο μας, πριν το θάνατό του». «Ανθίμου του σεβασμιωτάτου και θεοπροβλήτου Μητροπολίτου της Αγιωτάτης Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, υπερτίμου και εξάρχου ΄Ανω Κρήτης και Πελάγους Κρητικού, ημών δε πατρός και ιεράρχου, ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ». |
Στη μικρή πόλη Μπουρές της Άσεν, της επαρχίας Πικαρντί στη Γαλλία (Bouresches, Aisne Picardy), τιμήθηκε με ένα διαφορετικό τρόπο στο σημείο όπου άφησε την τελευταία του πνοή στις 18 Ιουλίου 1918, ο πρώτος ελληνοαμερικανός ήρωας του Α’ παγκοσμίου πολέμου, Γεώργιος Διλβόης που γεννήθηκε στα Αλάτσατα.
Χάρη στην επιμονή ενός από τους απογόνους της οικογένειας Διλβόη, του Τζωρτζ– Ρότζερτ Βλήτου που διαμένει στην Αγγλία, και στην υπόσχεση που είχε δώσει στον παππού του, σήμερα γνωρίζουμε την ακριβή θέση της πορείας των τελευταίων στιγμών του 22άχρονου Διλβόη προς την αθανασία. Με στρατιωτικούς χάρτες και πληροφορίες που επί χρόνια συνέλλεγε, εντόπισε τελικά κοντά στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό της Μπουρές τα εναπομείναντα χνάρια του γερμανικού πολυβολείου. Η ανταπόκριση που είχε από το δήμο και τους κατοίκους της πόλης, τον ενθάρρυνε ακόμη περισσότερο να προχωρήσει στην εκτέλεση της επιθυμίας του παππού του που έλεγε πως ο Γιώργος ήταν ένα κεφάτο, εύθυμο παιδί: «Όχι μεγαλόπρεπα μνημεία για το Γιώργο. Όχι ομιλίες επισήμων και πένθιμες τελετές. Ένα ελληνικό γλέντι θα ήθελε πολύ ο Γιώργος Διλβόης με ένα ειρηνικό μήνυμα.
Tην 18η Ιουλίου 2010, στην 92η επετείου της ηρωικής του πράξης εκτελέστηκε η επιθυμία του παππού του Τζώρτζ-Ρότζερ αλλά και του ήρωα Διλβόη, σύμφωνα με τα λεγόμενά του. Στο σημείο εκείνο φυτεύτηκε μια ασιατική βελανιδιά με ένα απέριττο προστατευτικό κιγκλίδωμα όπου πάνω του αναρτήθηκε χάλκινη πινακίδα με τον ήρωα να ξεκουράζεται και την παρακάτω επιγραφή : «PFC Γεώργιος Διλβόης, ο πρώτος ελληνοαμερικανός στρατιώτης που τιμήθηκε με το ανώτατο μετάλλιο της τιμής, χάνοντας με αυταπάρνηση τη ζωή του, εδώ σε αυτό το σημείο, στις 18 Ιουλίου 1918. Ελάτε, καθίστε δίπλα σε αυτήν τη βελανιδιά που ήρθε από την πατρίδα του και απολαύστε την ηρεμία που βρίσκουμε κι εμείς σήμερα εδώ. Παρακαλώ, αφιερώστε μια σκέψη για τους συντρόφους αλλά και τους εχθρούς του που επίσης έπεσαν εδώ. Πολλές ευχαριστίες στους κατοίκους της Μπουρές για τη βοήθεια της πραγματοποίησης αυτής της μνήμη».
Κατά τη διάρκεια του φυτέματος της βελανιδιάς, χτυπούσαν πένθιμα οι καμπάνες ενώ τα μέλη της οικογένειας του Τζώρτζ-Ροτζερ από την Αγγλία και της οικογένειας του Ρίτσαρντ Ροζάκη από τη Βοστώνη έριχναν λίγο χώμα από τα Αλάτσατα που είχαμε εμείς στείλει εκεί για αυτόν τον σκοπό. Για τον ήρωα μίλησαν ο δήμαρχος της πόλης και ο Τζώρτζ- Ρότζερ. Όλοι σχεδόν οι κάτοικοι του χωριού ήταν παρόντες, συγκινημένοι από όλο αυτό που γινόταν στον τόπο τους. Στο τέλος ακούστηκε ελληνική μουσική και όλοι μαζί κάνοντας ένα μεγάλο κύκλο γύρω από τη μικρή βελανιδιά, χόρεψαν. Ακολούθησε γεύμα με αρνί στη σούβλα, ελληνική σαλάτα και γαλλική σπιτική σαμπάνια!
Ο δήμαρχος της Μπουρές ανακοίνωσε ότι η 18η Ιουλίου κάθε έτους καθιερώνεται για την πόλη ως ημέρα Μνήμης και τιμής για τον ελληνοαμερικανό που έπεσε ηρωικά υπερασπιζόμενος αυτό το κομμάτι της Γαλλικής γης .
|
Αναδημοσιεύεται απο την "Εκκλησιαστική Παρέμβαση" - Εφημερίδα της Ι.Μ. Ναυπάκτου & Αγίου Βλασίου, Οκτώβριος 2003 -
www.parembasis.gr
Αλάτσατα
Κάποια αναγνώστριά μας, επισκέφθηκε πρόσφατα την Ερυθραία και την Πόλη και αισθάνθηκε την ανάγκη να μας αποστείλει τις εντυπώσεις της από το ταξίδι της στις Πατρίδες. “...Η διαδρομή ήταν Πειραιάς, Χίος, Τσεσμέ, Αλάτσατα, Βουρλά, Σμύρνη, Αϊβαλί, Άσσος, Τροία, Τσανάκαλε, Καλλίπολη, Κωνσταντινούπολη, Προύσα και επιστροφή στον Τσεσμέ, Χίος, Πειραιάς.
Τα μικρά χωριά της παλιάς Ερυθραίας, δηλαδή Τσεσμέ, Αλάτσατα, Βουρλά, Αγία Παρασκευή, Κάτω Παναγιά, διατηρούν την παλιά γραφικότητά τους (έτσι μου τα περιέγραφε η Αλατσατιανή γιαγιά μου). Υπάρχουν ακόμα τα εγκατελειμμένα σπίτια των Ρωμηών. Στα Αλάτσατα φαίνεται ότι δεν έχει περάσει χρόνος από το 1922. Το χωριό έχει χαρακτηρισθή διατηρητέο. Η τρίκλιτη εκκλησιά τα Εισόδια της Θεοτόκου, στη μέση του χωριού, είναι τζαμί. Το μαρμάρινο τέμπλο έχει κατασκευασθή από τον Ιωάννη Χαλεπά (1874), πραγματικό αριστούργημα.
Γραφικά τα λιμανάκια και καταγάλανα τα νερά του Αίγαίου. Οι περιοχές δεν έχουν υποστή την φθορά του τουρισμού. Η βλάστηση πανομοιότυπη με αυτήν στην Ελλάδα. Το λουλούδι τα δειλινά σού δίνει την εντύπωση ότι φύεται, για να θυμίζη την ενότητα του μεσογειακού χώρου.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα στην Πέργαμο, την Άσσο και την Τροία πιστοποιούν την ακρίβεια των όσων μας διδάσκει η αρχαία ελληνική ιστορία.
Την Σμύρνη και το Αϊβαλί πολύ λίγο μπορέσαμε να τα χαρούμε. Επισκεφθήκαμε όμως το σπίτι του Σεφέρη, που τώρα λειτουργεί ως Ξενοδοχείο.
Η Πόλη, η μεγάλη Ρωμηά, πλαισιώνεται από τον Βόσπορο, τον Κεράτιο και τα Πριγκηποννήσια και στολίζεται με την Αγια-Σοφιά, το Πατριαρχείο, τη Μονή της Χώρας και τα τόσα άλλα Βυζαντινά μνημεία. Μέχρι σήμερα διατηρεί τον βυζαντινό αέρα της.
Πρώτη επίσκεψη στη νήσο Χάλκη. Ο πατήρ Δωρόθεος μας ξενάγησε στην Ιερά Μονή της Χάλκης Πριγκηποννήσων. Εντύπωση μου έκανε η ιερά εικόνα της Παναγίας της Καμαριωτίσσης ή όπως μας την είπε η Παναγία η Μπλάκ.
Δεύτερη επίσκεψη στην νήσο Πρίγκηπο. Ανάβαση είκοσι λεπτών στον Αη-Γιώργη τον Κουδουνά. Δεξιά και αριστερά στα δέντρα και στους θάμνους είναι δεμένα κουρελάκια, τάματα των μουσουλμάνων που δέχονται την θαυματουργικότητά του, αλλά και των Χριστιανών.
Στην επιστροφή προς Τσεσμέ διανυκτερεύσαμε στην Προύσα. Από τις πιο γοητευτικές πόλεις της Ανατολής, με πάρα πολύ πράσινο, εκτείνεται στους πρόποδες του αρχαίου Ολύμπου της Μυσίας (1650 μ. περίπου υψόμετρο). Εκεί βρίσκεται και ο τάφος του Καραγκιόζη.
Το πέρασμα από τον Τσεσμέ στη Χίο μας προσγείωσε, ...λίγο απότομα.
Μ.Η. |
|
|